Pamięci żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej w Kowlu

23 sierpnia 2020

 

Cmentarz wojenny w Kowlu na Górce to nekropolia z wyjątkową historią. W tym roku na szczególną uwagę zasługują pochowani tutaj żołnierze Wojska Polskiego polegli w wojnie z Rosją Sowiecką w latach 1919-1920. W roku jubileuszu zwycięstwa w bitwie warszawskiej dzięki Fundacji KGHM udało się przeprowadzić kolejny etap prac remontowych. 

 

Cmentarz powstał w okresie Wielkiej Wojny w czasie walk w rejonie Kowla (1915-­1916). Założony został najprawdopodobniej na mocy decyzji władz austro­węgierskich, o czym świadczą pozostałości dużej nekropolii wojennej, austriackich pochówków i resztek austriackiego centralnego upamiętnienia. W II Rzeczypospolitej kwatera legionowa służyła za miejsce pochówku żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej z lat 1919-1920. Wówczas powstały betonowe obramowania i krzyże, charakterystyczne dla całego obszaru grobów wojennych na Wołyniu. Pozostałości znajdują się dziś jeszcze na cmentarzu i częściowo wykorzystane są do zdobnictwa centralnego upamiętnienia. 

 

Odnowiony przed wojną cmentarz ucierpiał podczas walk w 1944 roku. Jego położenie na wzniesieniu w pobliżu drogi wylotowej z miasta sprawiło, że miał strategiczne znaczenie. Sporządzone przez broniących się Niemców okopy przecięły cmentarz w poprzek, a betonowe obramowania grobów zsunęły się do wnętrza okopów. Duże szkody poczyniła też artyleria i ostrzał. Wiele nagrobków nosi ślady po kulach i odłamkach. 

 

Okres komunistycznych rządów w Związku Sowieckim nie służył zachowaniu cmentarza. W jego pobliżu do lat 70. XX wieku działała cegielnia, na potrzeby której w pobliżu mogił wydobywano glinkę. Po wyczerpaniu się złoża utworzono na dawnym wyrobisku kopalnię piachu, działającą jeszcze w kolejnych latach. W pierwszej połowie lat 90. wyrobisko zbliżyło się do cmentarza, tak że w latach 1995­1996 na skutek podkopania osunęło się kilka rzędów grobów, a szczątki poległych zostały wywiezione wraz z piachem. Wydobywania piachu zaniechano dopiero po interwencji polskiej społeczności.

 

Cmentarz został odbudowany w efekcie wieloletnich prac harcerzy ZHP Chorągwi Łódzkiej CDK, a jego otwarcie odbyło się w sierpniu 2014 roku. W kolejnych latach zadbano o wybudowanie drogi wraz z parkinkiem i wzmocnienie skarpy.

 

W roku jubileuszu zwycięstwa w bitwie warszawskiej dzięki Fundacji KGHM Polska Miedź udało się przeprowadzić kolejny etap prac remontowych. Przede wszystkim dokonano poprawienia, wyrównania i uzupełnienia szeregu grobów, których betonowe obramowania i krzyże nadwerężył już czas i warunki atmosferyczne. Wszystkie mogiły uzupełnione zostały ziemią i ozdobną roślinnością. Wyremontowano i wyczyszczono bazaltowe alejki, po raz kolejny wzmocniona została przed osuwaniem skarpa. Mur oporowy zyskał stabilniejszy i estetyczniejszy wygląd, a podniszczone schody wiodące na cmentarz zostały naprawione i zakonserwowane. Poza tym - jak zwykle - gruntowanie oczyszczono cmentarz z roślinności, a mogiły odmalowano i udekorowano biało-czerwonymi wstęgami.

 

23 sierpnia 2020 roku na cmentarzu miał miejsce uroczysty apel połączony ze złożeniem kwiatów i zniczy oraz zaciągnięciem warty honorowej przez delegację polską uczestniczącą w oficjalnych wołyńskich obchodach Stulecia Bitwy Warszawskiej 1920. 

 

          

 

          

 

          

 

          

 

          

 

 

 

Prace na cmentarzu w Kowlu dofinansowała: