Związek Harcerstwa Polskiego 
Wołyńskie epizody wojny z Rosją Sowiecką
15 września 2020
Najpierw w Równem na uniwersytecie, potem rowerem przez Zdołbunów, a następnie w lasach pod Kostiuchnówką. Okazją do wydarzeń, które połączyły międzynarodową konferencję naukową z rajdem rowerowym, lekcjami popularnonaukowymi i spacerami była setna rocznica Bitwy Warszawskiej i sojuszu Piłsudskiego z Petlurą.
Konferencję historyczną otworzyli prorektor Oleh Łahodniuk, wicegubernator obwodu wołyńskiego Serhij Gemberg i konsul generalny RP Sławomir Misiak. W gościnnych progach Narodowego Uniwersytetu Gospodarki Wodnej i Zarządzani Zasobami w Równem słuchacze mieli okazję poznać kilka interesujących epizodów współpracy Polski i Ukrainy na tle wojny z Rosją Sowiecką w latach 1919-1920.
Pofesor Katedry Historii Ukrainy Rówieńskiego Państwowego Uniwersytetu Humanistycznego dr. hab. Rusłana Dawydiuk przedstawiła losy ukraińskiej emigracji politycznej w Równem po 1921 r. Składali się na nią wojskowi oraz cywilni emigranci, opowiadający się za dalszą współpracą z Warszawą.
Profesor Marek Dutkiewicz z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Piotrkowie Tryb. wygłosił referat pt. «Legendy, mity, fakty, zebrane zagadnienia wojny 1920 roku».
Profesor Międzynarodowego Uniwersytetu Ekonomiczno-Humanistycznego im. Stepana Demjanczuka dr Andrij Żywiuk w oparciu o dokumenty radzieckich organów ścigania przedstawił działalność rewolucyjnych trybunałów wojskowych na terenie Rówieńszczyzny w okresie wiosna-jesień 1920 r.
Profesor Maciej Franz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zbadał dokumenty policji w województwie stanisławowskim i przeanalizował ewolucję politycznego autorytetu Symonа Petlury oraz jego rolę jako patrona ruchu narodowego.
Profesor Adam Ostanek z Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie zaprezentował źródła archiwalne ze zbiorów Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce dotyczące przebiegu działań wojennych na Wołyniu w latach 1919–1920.
Dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie Robert Czyżewski mówił o wspólnej historii oraz mitach historycznych.
Kolejnym etapem wydarzeń pierwszego dnia była sztafeta rowerowa po miejscach pamięci narodowej w Zdołbunowie. Ramię w ramię harcerze i płastuni odwiedzili groby, pomniki i tablice, upamiętniające żołnierzy polskich i ukraińskich:
zbiorowy grób żołnierzy Wojska Polskiego na starym miejskim cmentarzu, którzy zginęli w 1920 r. w obronie Zdołbunowa przed bolszewikami,
- Dąb Katyński posadzony ku czci porucznika Zygmunta Szuleckiego na terenie kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła,
- grób pułkownika Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej Borysа Magerowskiego na cmentarzu przy ul. Wiły,
- pochówki strzelców siczowych,
- grób Wasyla Żuka, ukraińskiego żołnierza, który zginął 24 stycznia 2015 r. w obronie lotniska w Doniecku,
- dworzec w Zdołbunowie oraz szkołę nr 5, na których zamontowane są tablice pamiątkowe poświęcone ukraińskim atamanom Symonowi Petlurze i Jewhenowi Konowalcowi.
W drugim dniu historycy z Równego i Zdołbunowa odkrywali efekty swoich badań nad historią Wołynia i Rówieńszczyzny sto lat temu.
Zastępca dyrektora Rówieńskiego Muzeum Krajoznawczego dr Tetiana Samsoniuk, opierając się na losach osadnika wojskowego Józefa Smoleńskiego, nauczyciela Jana Ciećkiewicza oraz robotnika Cementowni w Zdołbunowie Antoniego Chrzanowskiego opowiedziała w swoim referacie o tym, jak wyglądała zemsta Stalina za przegraną wojnę 1919–1920, której poprzez represje dokonał w okresie wrzesień 1939 – czerwiec 1941.
Dmytro Masłow, zastępca dyrektora Rówieńskiego Muzeum Krajoznawczego, opowiedział o losach amerykańskiego pilota Meriana Coopera (znanego amerykańskiego reżysera, laureata Oscara), który podczas wojny polsko-bolszewickiej służył w 7 Eskadrze Myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki.
Oleh Tyszczenko, dyrektor Zdołbunowskiego Muzeum Historyczno-Krajoznawczego krótko opowiedział o identyfikacji grobu członka ukraińskiej rewolucji z lat 1917–1921 pułkownika Borysа Magerowskiego pochowanego w Zdołbunowie. Jego mogiła została zniszczona w latach 70., ale miejscowi mieszkańcy zachowali epitafium z jego nagrobka: «…Niech Ci, towarzyszu broni, ziemia lekka będzie nawet na obczyźnie». Oleh Tyszczenko, któremu udało się je odnaleźć, po raz pierwszy zaprezentował treść tego napisu naukowcom w Kostiuchnówce.
