Kukle: odnaleziony kolejny cmentarz legionistów

15 sierpnia 2016

Blisko dwa tygodnie trwały badania archeologiczne w poszukiwaniu grobów polskich legionistów poległych w październiku 1915 roku w bitwie pod Kuklami. Tegoroczny obóz Centrum Dialogu Kostiuchnówka Chorągwi Łódzkiej ZHP to nie tylko pielęgnowanie istniejących miejsc pamięci, ale i odnajdywanie i przywracanie pamięci o tych, po których coraz mniej śladów. W Kuklach grupa archeologów i łódzkich harcerzy dotarła do zapomnianych mogił, w których spoczywa kilkudziesięciu polskich żołnierzy.

Początek poszukiwań dały dwa dokumenty: jedno zdjęcie przedstawiające żolnierza na tle kwatery wojskowej z brzozowymi krzyżami i wzmianką, że są to groby legionistów z 1915 roku. Drugim śladem była znaleziona w Centralnym Archiwum Wojskowym kopia listy 21 żołnierzy Legionów Polskich pochowanych po bitwie pod Kuklami. Ekspedycję naukową tworzyli wypróbowani już archeolodzy i muzealnicy: prof. Andrzej Kola, dr Dominika Siemińska, Adam Kuczyński i Mieczysław Góra, zajmujący się w przeszłości m.in. cmentarzami katyńskimi w Charkowie i Bykowni, oraz ich ukraińscy koledzy po fachu z instytutu badawczego "Wołyńskie Starożytności".

Dotarcie do właściwych mogił na cmentarzu wiejskim w Kuklach udało się dopiero czwartego dnia. Wcześniejsze tropy okazywały się błędne. Pomoc w zidentyfikowaniu odpowiednich śladów po grobach sprzed 100 lat okazali mieszkańcy wsi. Ponadosiemdziesięcioletnia pani Ołeksandra pamięta miejsce, w którym przed wojną - gdy była małą dziewczynką - były groby polskich żołnierzy. 

Informacje te potwierdziły się. Odkryto 3 zbiorowe groby, w sumie pochowanych jest w nich ponad 20 legionistów. Potwierdziły to też znalezione przedmioty: szczątki butów wojskowych, guziki od munduru z oznaczeniami pododdziałów, ładownica od Mannlichera. Wszyscy żołnierze polegli w bojach pod Kuklami, które miały miejsce pod koniec października 1915 roku. Część z nich została złożona w grobie tuż po śmierci, inni zostali przeniesieni na tę kwaterę wojenną kilka miesięcy później z innych grobów wojennych w okolicy. Tak jak 100 lat temu, znowu na ich mogiłach pojawiły się brzozowe krzyże ozdobione biało-czerwonymi barwami.

To kolejne zapomniane miejsce pochówku polskich legionistów, które udało się przywrócić pamięci przez harcerzy i ich sojuszników. W ubiegłym roku odnaleziono mogiły poległych w bitwie pod Kostiuchnówką z lipca 1916 r., którzy miejsce chrześcijańskiego spoczynku znaleźli ostatecznie w kwaterze na cmentarzu wojennym w Polskim Lasku.  

***

Więcej o bitwie pod Kuklami przeczytasz na stronach Muzeum Józefa Piłsudskiego w artykule: Jesienne boje Legionów na Wołyniu